Narren met dof weer
Smiddags hadden myn broeders eens genard, maar de weg was ’er nog niet al te wel toe geschikt voor: eerst lag de snee heel ongelijk door de wint en ook was et weer wat dof.
(29-11-1774)
Op 29 november 1774, een dinsdag, lag er sneeuw. Gerrit en Meyndert Gijsen hadden in Zaandam een stukje genard, schreef hun zus Aafje in haar dagboek: ze hadden een ritje gemaakt met de arrenslee.¹
Zoals nadder adder² werd – de initiële n viel weg onder invloed van de n van het voorafgaande lidwoord (ee)n – werd narrenslee arrenslee. De narrenslee had zijn naam gekregen vanwege de belletjes van het paardentuig die tingelden tijdens het rijden (zoals we dat nog kennen van de Reinmobile van Santa Claus) en zo de associatie opriepen met de belletjes van een narrenpak.
Het narren heeft die 29e november niet lang geduurd, want de sneeuw was verwaaid waardoor er geen mooi sneeuwdek was. Bovendien was het weer “wat dof”, aldus Aafje.
In De Zaansche volkstaal is dof opgenomen in de betekenis ‘vochtig’, niet alleen van het weer (Het weer is dof),³ maar ook van een kas en van kleding. Het Texels kent dof weer (of doffig weer) ook: ‘tegen regen aan’.
1 Ook in de Camera Obscura: “Lag er maar sneeuw, dan konden we tenminste narren.”
2 Engels adder (Oudengels næd(d)re).
3 Zelf kende ik Zaans dof weer niet. Is het inmiddels obsoleet?Referenties
Het dagverhaal van Aafje Gijsen, 1773-1775, toegelicht en van aantekeningen voorzien door J.W. van Sante.
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), lemma’s narren2 en arreslede (gepubliceerd in 1909 resp. 1894).
G.J. Boekenoogen, De Zaansche volkstaal, 1897, lemma dof.
Gelein Jansen, Tessels Woordenboek, 1993.
Etymologisch woordenboek van het Nederlands (EWN) 1: A-E, 2003, lemma’s adder en arrenslee.
» Braaf ‘flink, stevig’.
» Willem en Gerrit in haar japon.
» Kapelletje ‘vlindertje’.
» Loof van het hollen.
» Moddig ‘modderig; vies’.
» Oproden ‘opruimen’.
» Prutboer.
» Rozig ‘koortsig’.
» Speelhuis.
» Verreisd.
» Langs Gooise boekweitvelden.
» Partyen op een walvisvaarder.
» Uitje naar het galgenveld.
» index» Etymologiebank: het lemma arrenslee.
Geplaatst op 19 december 2024.
© de 5e Verdieping 2024