straatnamen in Westerkoog

Geerteveld, Knosterveld, Molenveld, Paalveld, Veeringveld en Vijfpootveld

oude veldnamen in het Westzijderveld / 12

Eerder schreef ik over een vijftal straatnamen in Westerkoog die eindigen op -akker.¹ Deze straten liggen in het noordwestelijke deel van de wijk.
In het noordoostelijke deel eindigen de straatnamen op -veld. Oorspronkelijk was de bedoeling dat de straten hier ven-namen zouden krijgen, maar omdat er in Zaandam al een ven-buurtje was, werd besloten tot een veld-wijk. Echter, de veldnamenkaart die in 1972 door de dienst gemeentewerken van de toenmalige gemeente Koog aan de Zaan getekend is, telt helemaal geen veld-namen, dus moesten ze worden geconstrueerd. Dit deed men door achter een gedocumenteerde veldnaam, of een deel daarvan, -veld te plakken. Op deze manier zijn er 11 straatnamen gemunt: Boukeveld, Brouwersveld, Geerteveld, Knosterveld, Kuipersveld, Matjesveld, Molenveld, Oosterveld, Paalveld, Vieringveld en Vijfpootveld.

9 straatnamen gaan terug op een veldnaam van de veldnamenkaart:

• Boukeveld < Bouke
• Geerteveld < Geert
• Knosterveld < Knosters
• Kuipersveld < Kuiperstuk
• Matjesveld < Het Matje²
• Molenveld < De Grote Molen
• Oosterveld < Oosterpolder
• Veeringveld < De Veering
• Vijfpootveld < Vijfpoot

Slechts de straatnamen Brouwersveld en Paalveld zijn niet te herleiden tot de veldnamenkaart.

5 veldnamen lijken te zijn ontleend aan een persoonsnaam, t.w. een achter- of voornaam: Boukeveld, Brouwersveld; Geerteveld, Knosterveld en Kuipersveld.

Geerteveld
 De straatnaam Geerteveld is ontleend aan de veldnaam Geert, dus zou je eigenlijk Geertveld verwachten, zonder de tussenklank /uh/ (de zogeheten sjwa). Mogelijk heeft men voor Geerteveld gekozen naar analogie van Boukeveld. In Boukeveld is de e /uh/ echter gewoon de laatste letter van de veldnaam Bouke, zijnde naar alle waarschijnlijkheid de (Friese) voornaam van de eigenaar of pachter.

Geen idee overigens wie Geert en Bouke waren. Het perceel Bouke lag in de noordoostpunt van het plangebied, dus Bouke zal wel geen Westzaner zijn geweest, eerder een Koger of Zaandijker.

Knosterveld
 Opvallend is dat in de straatnaam Knosterveld de slot-s van de veldnaam Knosters ontbreekt. Uitgaande van Knosters ben ik geneigd de naam op te vatten als een verkorting van Knosters stuk, ven o.i.d.: ‘akker van Knoster’. Het probleem is dat Knoster ontbreekt in de Nederlandse Familienamenbank van het Centrum voor familiegeschiedenis (CBG); het moet dan een bijzonder obscure familienaam zijn.
¿Of is Knosters een verschrijving van Knoesters?

Molenveld
 De straatnaam Molenveld zal zijn ontleend aan de veldnaam De Grote Molen. Zo heette een groot perceel dat lag tussen de Watering en het spoor.
Gerrit Jacob Boekenoogen vermeldt een Oostzaans perceel met de naam De Molen en geeft als verklaring: “zal wel een verkorting zijn van de Molenwerf, Molenven of iets dergelijks.” Voor De Grote Molen zou hetzelfde kunnen gelden.
¿Bij welke molen zou deze akker hebben gehoord?

Paalveld
 Boekenoogen vermeldt geen paal-naam voor het Westzijderveld, maar wel de naam Paalakker voor een stuk land in Krommenie (De Paelacker, 1665) en de naam Barmpaal (barm is ‘berm’) voor “een stuk land onder Wormer”. “Het land heet naar een daarop staande paal.” Lastig te zeggen wát voor paal: een banpaal, grenspaal, meerpaal, rolpaal, schandpaal, totempaal, …? Schönfeld denkt bij Barmpaal aan een grenspaal. “Maar bij za.[Zaans] Paalakker kàn men ook aan een schoeiing van palen denken; plaatselijke terreinkennis moet beslissen.” De veldnamenkaart vermeldt echter geen enkele naam met Paal-, zodat ook terreinkennis ons niet verder kan helpen. De kaart heeft overigens wel een veldnaam Schoeiingstuk. Dat perceel lag aan de Gouw, wat de aanwezigheid van een schoeiing verklaart.

Veeringveld
 De straatnaam Veeringveld is genoemd naar de veldnaam De Veering. In het plangebied lagen twee percelen met die naam; ze waren op hun beurt genoemd naar papiermolen De Veering, die aan en ten noorden van de Sluissloot stond.³ Vering was een Noord-Hollands woord voor ‘stier’.

Vijfpootveld
 Direct ten zuiden van De Grote Molen lag de Vijfpoot. Op de veldnamenkaart zijn bij de Vijfpoot duidelijk vier evenwijdige perceelsloten ingetekend die het perceel in vijf stroken, vijf ‘poten’, verdelen. Op de kaart staat ook een perceel met de naam De Zespoot. Daar zijn geen perceelsloten ingetekend, maar het zijn er vast vijf geweest.

Boekenoogen zegt over poot: “Als benaming van stukken land, die in een of meer tongen uitlopen. Hetz. als been”. Als veldnaam noemt hij ”De Vierpoot (naam van een stukje hooiland op de Koog).”

Vierpoot, Vijfpoot, Zespoot.

Dirk Glandorf

1 Baanakker, Kopakker, Mosakker, Slijpakker en Turfakker.
2 Zie verder Het Matje.
3 Zie verder De Veering.

Referenties
G.J. Boekenoogen, De Zaansche volkstaal, 1897, lemma’s berm, molen, Paalakker en poot.
M. Schönfeld, Veldnamen in Nederland, 2e druk 1950 (ongewijzigde herdruk 1980), p. 138.
Gemeentewerken Koog aan de Zaan, ‘Benaming gronden in het Westzijderveld te Koog a/d Zaan’ [veldnamenkaart in de Beeldbank v.h. Gemeentearchief Zaanstad], 1972.
J. Hartog, ‘Straatnaamgeving Plan Westzijderveld (Havenzathe)’, personeelsblad Stadsontwikkeling en Openbare Werken Zaanstad, jg. 5, nr. 2.

» Baard Springer, Drielingen, Gouwstuk, Het Matje en Ruzieakker.
» Chocoladewerf, Polder van De Wezel, De Veering en De Storm.
» Akkers van De Waterhond, Matsmanstuk, De Elzenboom en Padland.
» Mallegat, Sigaar, Texel, Het Hofje en de Polder van Wijb Verwer.
» De Bankies, Henstuk, Kerkhof, De Stinkerd en De IJzeren Ven.
» Biggenstuk en Varkensland.
» Baanakker, Kopakker, Mosakker, Slijpakker en Turfakker.
» Breedje, Klampakker, Smidslandje, Tweebeen en De Driehond.
» Lombok, ’t Sloppie en Weeshuisland.
» Kousenband, Pruthuisstuk en Ruigebol.
» Legerstuk, De Grote Vijver en Vijvertje.
» index

Geplaatst op 4 oktober 2025, het laatst gewijzigd op 10 oktober 2025.

© de 5e Verdieping 2025