A rising force of rebel botanists

armed with chalk

Schrijft de Volkskrant dat de Fransen ten diepste een gezagsgetrouw volk zijn, komt The Guardian met een artikel over de Franse rebel botanists van Sauvages de ma rue, een bewustwordingscampagne die de wilde stadsflora in het zonnetje zet. ‘Rebelse botanici’ gaan de straat op en schrijven bij de street plants met stoepkrijt de desbetreffende naam. Deze vorm van educatieve graffiti is nu overgewaaid naar Engeland. Daar is het oppassen geblazen, want in het Verenigd Koninkrijk is het illegaal om zonder toestemming op de openbare weg te krijten, zelfs al zijn het hokken voor het hinkelspel of onschuldige plantennamen.

Altijd leuk om te zien hoe dieren en planten in een andere taal heten. Enkele namen uit The Guardian mogen bekend worden verondersteld: buttercup ‘boterbloem’, daisy ‘madeliefje’, dandelion ‘paardenbloem’ en poppy ‘klaproos’. Doorzichtig is shepherd’s purse (Capsella bursa-pastoris), Nederlands herderstasje, genoemd naar het hartvormige hauwtje (zaaddoosje), dat de vorm heeft van een herderstas.¹
In het artikel staan ook minder bekende namen. Ik noem er tien:

cat’s ear | gewoon biggenkruid | Hypochaeris radicata
herb robert | robertskruid | Geranium robertianum
love-in-a-mist | juffertje-in-het-groen | Nigella damascena
mallow | kaasjeskruid | Malva spec.
ragwort | jakobskruiskruid | Jacobaea vulgaris
rosebay willowherb | wilgenroosje | Hamaenerion angustifolium
rough hawkbit | ruige leeuwentand | Leontodon hispidus
scentless mayweed | reukeloze kamille | Tripleurospermum maritimum
selfheal | gewone brunel | Prunella vulgaris
viper’s bugloss | slangenkruid | Echium vulgare

Nooit geweten dat brunel, selfheal dus, geneeskrachtig zou zijn. En ook aan herderstasje werd een medicinale werking toegeschreven. H. Kleijn, schrijver van het uitstekende Planten en hun naam,² schrijft dat het onder andere werd toegepast bij een bloedneus.³ Je hoefde de plant alleen maar in de hand te houden om de bloeding te stelpen, beweerden sommige middeleeuwse kruidkundigen. Later werd de behandeling nog wat verfijnd: bij een bloeding uit het rechterneusgat in de rechterhand, bij een bloeding uit het linkerneusgat in de linkerhand.

1 De Dikke Van Dale (ed. 2015) omschrijft herderstas(je) als ‘plant met tasvormige, witte bloempjes’, maar het zijn de hauwtjes die tasvormig zijn.
2 Het boek is opgenomen in de Etymologiebank.
3 Vandaar de naam bloedkruid, een naam die in de middeleeuwen wijdverbreid was en ook voor andere plantensoorten met een (vermeende) bloedstelpende werking werd gebruikt (bron: H. Kleijn).

Referenties
H. Kleijn, Planten en hun naam; een botanisch lexicon voor de Lage Landen, 1970.
Alex Morss, ‘‘Not just weeds’: how rebel botanists are using graffiti to name forgotten flora’, The Guardian (online), 01-05-2020.
Daan Kool, ‘Confinement, égalité, fraternité’, de Volkskrant, 02-05-2020.

» De etymologie van jakobskruiskruid.
» index

Geplaatst op 6 mei 2020.

© de 5e Verdieping 2020