reuring-watching VI

Reuring ‘bedrijvigheid’

In de Digitale Bibliotheek van de Nederlandse Letteren (DBNL) zijn twee 19e-eeuwse vindplaatsen van het woord reuring te vinden. De oudste vindplaats, uit 1839, is een citaat uit de Camera Obscura, dat ook wordt opgevoerd in De Zaansche volkstaal¹ en in het WNT. De andere vindplaats, uit 1877, is afkomstig uit een overzicht van ca. 130 Zaanse woorden en uitdrukkingen in Onze Volkstaal. Daar wordt reuring verklaard als ‘bedrijvigheid’. Bedrijvigheid kan in de Camera Obscura goed als substituut dienen: “Bij den laatsten koop begint er al wat reuring bedrijvigheid te komen”.

De Zaansche Woordenlijst werd samengesteld door C. Eykman. Christiaan Eijkman sr. (ook Eykman; 1822-1893), oud-kostschoolhouder van de Franse school van Nijkerk, verhuisde in 1861¹ met zijn gezin naar Zaandam, waar hij was benoemd tot hoofd van de muloschool² aan de Gedempte Gracht. Hij bracht de school tot grote bloei, aldus de webencyclopedie ZaanWiki.

Het echtpaar Eijkman had vijf zoons en vier dochters.³ Het moet een zeer studieus, intellectueel stimulerend gezin zijn geweest, want de oudste zoon, Johan Fredrik, werd hoogleraar farmacie en organische chemie, Gerard Christiaan vrouwenarts, Leonard Pieter Hendrik leraar Engels en een vooraanstaand foneticus. De arts-bacterioloog Christaan jr. ontving in 1929 de Nobelprijs voor zijn bijdrage aan de kennis van de vitamines, en de jongste zoon ten slotte, Pieter Henrik, was geneesheer-directeur van de ‘physiatrische inrichting te Scheveningen’, waar fysiatrie, natuurgeneeswijze, werd gepraktiseerd.

Christiaan Eijkman bleef tot aan zijn pensioen in 1889 in Zaandam wonen. Hij woonde er dus toen de Franse impressionist Claude Monet (1840-1926) in 1871 vier maanden lang met vrouw en kind in hotel De Beurs logeerde. Zou hij hem gezien hebben? Het moet haast wel.

Aan zijn schildervriend Camille Pissarro schreef Monet over Zaandam: “il y a à peindre pour la vie”, ‘genoeg te schilderen voor een heel leven’ (niet alleen voor de huisschilder!). Hij zou er 24 landschappen en stadsgezichten maken, plus een portret van Guurtje van de Stadt, dat nu in het Kröller-Müller hangt. Guurtje, 16 jaar oud, gaat in het zwart gekleed, want ze was nog in de rouw vanwege het overlijden van haar vader, de houthandelaar Jan van de Stadt.

Guurtjes oudere zus Grietje Anna (1852-1910) zou in 1887 trouwen met Johan Fredrik Eijkman (1851-1915). Het echtpaar scheidde in 1896.

1 Op internet worden verschillende jaartallen genoemd, maar aangezien hij op 1 juli 1886 zijn 25-jarig jubileum vierde (Nieuws v.d. Dag, 22-04-1886), zal het juiste jaartal 1861 zijn.
2 Mulo middelbaar uitgebreid lager onderwijs, een schooltype dat in 1857 was geïntroduceerd. De school aan de Gedempte Gracht was een openbare lagere school met uitgebreid leerplan voor jongens.
3 Een dochter stierf echter al op 3-jarige leeftijd.

Referenties
C. Eykman, ‘Zaansche Woorden’, Onze Volkstaal, 1877, p. 41-46 (DBNL).
G.J. Boekenoogen, De Zaansche volkstaal, 1897, lemma reuring.
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), lemma reuren (gepubliceerd in 1980).
ZaanWiki, lemma Eijkman, Christiaan; zie ook 2.3.1. Algemeen vormend onderwijs.

» Waar komt het woord reuring vandaan?
» Reuring ‘beroering, opschudding’.
» Reuring bij Pauw & Witteman.
» In de reuring zijn.
» index

Geplaatst op 13 juni 2022, het laatst gewijzigd op 24 augustus 2022.

© de 5e Verdieping 2022