Waarom heet de kraanvogel ‘kraanvogel’?
Laatst, als ik, op mijn eenzaam pad,
Door Wijnmaands bleeke loovers trad,
Zoo kwam van ver een vreemd gerucht;
Zoo kwam een lange Kranenvlugt,
En hield naar ’t wijkend avendlicht
Het spitse van heur schaar gerigt.Uit: Op het Gezigt van trekkende Kraanvogels.
A.C.W. Staring (1767-1840)
Zoals de struisvogel vroeger gewoon ‘struis’ heette, heette de kraanvogel gewoon ‘kraan’. Het woord kraan in de betekenis ‘kraanvogel’ is erg oud. Het zit al in vroegmiddeleeuwse toponiemen.¹
De roep van de kraanvogel klinkt als een trompetterend ‘kruu-oe’. In de Latijnse naam grus en de Franse naam grue klinkt dat geluid nog duidelijk door. Maar in het Duitse Kranich, het Engelse crane (uitspraak /kreen/) en het Nederlandse kraan(vogel) niet. Toch zijn ook dat van oorsprong waarschijnlijk klanknabootsende woorden.
Kraanvogels die broeden in Scandinavië en overwinteren in Zuid-Spanje en Noord-Afrika, trekken veelal via Nederland. Onderweg hebben ze hun vaste tussenstops. Zulke pleisterplaatsen leven voort in toponiemen als Kraanmeer, Kraanven en Kranenbroek (alle Noord-Brabant) en Kranenburg en Kranendonksboschje (Gelderland).
1 Bijv. Kranaberg, een onbekende plaats in Oost-Vlaanderen waarvan de naam is overgeleverd uit het begin van de 9e eeuw.
Referenties
Oudnederlands Woordenboek (ONW), lemma krano.
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), lemma kraanvogel (gepubliceerd in 1907).
Kluge, Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, 22. Auflage 1989, lemma Kranich.
Etymologisch woordenboek van het Nederlands (EWN) 3: Ke-R, 2007, lemma kraanvogel.
» Welk woord is ouder, kraanvogel of hijskraan?
» De etymologie van woudaap.
» De etymologie van cranberry.
» index
» Etymologiebank: het lemma kraanvogel.
» Vogelbescherming Nederland: de kraanvogel.
» Nature Today: afzwaaiende kraanvogels vliegen over het westen van Nederland.
Geplaatst op 17 januari 2013, gewijzigd op 26 januari 2013.
© de 5e Verdieping 2013