Wat betekent de plaatsnaam Krommenie?
Het dorp Krommenie ligt in Noord-Holland, in de gemeente Zaanstad. Het is genoemd naar het voormalige water de Kromme Ie; Krommenie is dus een waternaam die is overgegaan op een nederzetting. De vroegste vermelding van het water komt uit 1276, geschreven als Crommenye, van het dorp uit 1346: “Onse goede Luyden van Westzaanden ende Crommenie”.¹
Het woord ie is net als aa (bv. de Drentsche Aa), ee (de Dokkumer Ee) en ij (het IJ) een vorm van een oeroud woord dat ‘water’ betekent en dat verwant is met het Latijnse woord aqua ‘water’. Krommenie betekent dan ook ‘(het) kromme water’, de(n) kromme(n) ie.² De n van (den) crommen ie is van het bijvoeglijk naamwoord als het ware overgesprongen naar het zelfstandig naamwoord ie.³ Krommenie wordt namelijk uitgesproken als /Kromme-nie/, met de klemtoon op nie:
♪De harmo/nie van Kromme/nie (gaat nooit verloren!)♪
Dirk Glandorf
Het IJ bij Amsterdam stond in open verbinding met de Zuiderzee. Een noordwestelijke uitloper van het IJ liep via het Wijkermeer tussen Assendelft en Beverwijk naar het noorden. Dit was de Kromme Ie. De Kromme Ie zorgde voor veel wateroverlast, daarom heeft men het water in 1357 ingedijkt en afgedamd. Bij de oude dam ligt de buurtschap Busch en Dam. Wat rest van de Kromme Ie zijn de meertjes de Zuiderham, de Noorderham en de Crommenije (alias de Krommenie). Als je tegenwoordig gaat zwemmen in De Crommenije, dan ga je naar het zwembad van Krommenie.
1 In 1353 verleende Guy van Castillion vrijheid van tol aan de “Ondersaten van Westzaanden ende van Crommenie” (Verkade, p. 20).
2 Vgl. (den) nieuwen dam, als in de plaatsnaam Nieuwendam.
3 Dit taalkundige verschijnsel heet metanalyse.
Referenties
G.J. Boekenoogen, De Zaansche volkstaal, 1897, lemma Krommenie.
Margaretha A. Verkade, Den derden Dach; ontstaan en ontwikkeling van de Polder Westzaan, 1982.
G. van Berkel & K. Samplonius, Nederlandse plaatsnamen verklaard, 2018, lemma’s Krommenie en Busch en Dam.
» De plaatsnaam Alkmaar.
» De plaatsnaam Beverwijk.
» De plaatsnaam Koog aan de Zaan.
» De plaats-/waternaam De Stierop.
» Een ringslang in Krommenie.
» Jongenswoord uit Krommenie: kiskossen.
» index
Geplaatst op 6 april 2012, het laatst gewijzigd op 10 oktober 2025.
© de 5e Verdieping 2012-2025