Verschijningsvormen van de kwakbol
De larve van de kikker heeft vele namen. Standaardtaal is kikkervisje. In de Dikke Van Dale zijn verder opgenomen: dikkop(je), koelekop, donderkop en donderpad, en kwakbol. Het lemma kwakbol¹ heeft in het woordenboek alleen díé betekenis, maar als je kwakbol googelt blijkt het ook een volksnaam voor de rivierdonderpad² en een (Belgisch-)Limburgse dialectnaam voor een vogeltje dat nog niet vliegen kan.
En kwakbol is ook nog eens een scheldwoord. Bert Wagendorp gebruikte het afgelopen woensdag in zijn column in de Volkskrant. ’t Was wel wat inappropriate, want de kwakbol in kwestie was niemand minder dan de premier van het Verenigd Koninkrijk, Boris Johnson, die op dat moment op de intensive care van het St Thomas’ Hospital lag.Marc De Coster heeft kwakbol opgenomen in zijn Groot scheldwoordenboek, met als betekenis “onbeduidend iemand”, een metafoor van kwakbol ‘kikkervisje’, dat dan model staat voor een nietig, onbetekenend schepseltje. Nu kun je veel van Boris Johnson zeggen, maar onbeduidend is hij niet; Wagendorp zal met kwakbol eerder ‘sukkel, sul’ hebben bedoeld, omdat de premier, zoals hij schrijft, nog onbekommerd handenschuddend door het land trok toen de corona al om zich heen greep. Domkop, stommeling. Vergelijk luilebol ‘stommerd, vervelende kerel’ (Van Dale) en – nieuw voor mij – berlinerbol ‘domoor’ (Van Dale), een synoniem van de figuurlijke oliebol en dito pannenkoek.
Zondag was de premier voor onderzoek admitted into hospital, de volgende dag werd hij opgenomen op de intensive care. De natie was geschokt. “Het voelde alsof er op het slagveld een generaal van zijn paard was geschoten”, schrijft Bert Wagendorp. Of beter misschien: een admiraal van zijn schip, want het Britse coronavirus war cabinet bedient zich dezer dagen vooral van maritiem idioom. Eerder die zondag, toen de PM nog in 11 Downing Street in thuisquarantaine zat, had de minister van volksgezondheid, Matt Hancock, laten weten dat de premier “OK” was: “he’s very much got his hand on the tiller” (tiller ‘helmstok’). De PM had zijn hand stevig aan het roer van het schip van staat. Ook nadat de grote roerganger was opgenomen in het ziekenhuis was aanvankelijk de indruk dat hij vanaf zijn ziekbed gewoon doorregeerde, geassisteerd weliswaar door buitenlandminister Dominic Raab als caretaker prime minister. Toen Raab werd gevraagd of hij, in het onverhoopte geval, “would be able to change course if necessary […] antwoordde deze: “I was given a very clear steer³ from the prime minister […].” Maar Raab had alle vertrouwen op de spoedige terugkeer van zijn politieke baas: “I am confident he will pull through, because if there is one thing I know about this prime minister: he is a fighter, and he will be back at the helm (helm ‘helmstok, roer’) leading us through this crisis in short order.”
Inmiddels is het 10 april en heeft Boris Johnson de intensive care verlaten, back on to the ward to begin his slow recovery. “He is in extremely good spirits.”
1 In de ed. 2015 gelabeld als ‘niet algemeen’, in de e-DVD (d.d. 15-03-2022) als ‘regionaal’.
2 De rivierdonderpad is een zoetwatervisje (Cottus perifretum).
3 Steer ‘{informal} a piece of advice or information concerning the development of a situation’ (Oxford Dictionary).Referenties
J. Kruijsen, Woordenboek van de Limburgse Dialecten, deel III, sectie 4, afl. 1: Vogels, 2001.
Marc De Coster, Groot scheldwoordenboek, 2007.
Rowena Mason, Peter Walker & Hannah Devlin, ‘Boris Johnson admitted to hospital with coronavirus’, The Guardian (online), 05-04-2020.
Bert Wagendorp, ‘Boris geveld’ [column], de Volkskrant, 08-04-2020.
Melle Garschagen, ‘Is Dominic Raab wel fit for the job?’, NRC Handelsblad, 08-04-2020.
» Bullekopje ‘kikkervisje’.
» De etymologie van kikker.
» Zeeuws puut, Gronings puut, Noors pute.
» De metaforische zilverrug.
» index
Geplaatst op 10 april 2020, gewijzigd op 15 maart 2022.
© de 5e Verdieping 2020-2022