De uil van Minerva en de boreale wereld van Baudet
“Onze politici hebben de zwier van een wasknijper”, schreef Christiaan Weijts in zijn column in de NRC. Daartegenover zette hij de twee dandy’s van Forum voor Democratie: “Thierry en Theo voeren een trapeze-act op van bluf, kul en brille, zonder vangnet.” De media-aandacht die Thierry Baudet en zijn partij in de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen ten deel viel, resulteerde in een ‘monsterzege’ van Forum, dat zowaar de grootste partij van het land werd. Weliswaar ‘de kleinste grootste partij ooit’, met 14,4% van de stemmen – m.a.w. ‘slechts’ 1 op de 7 kiezers had FvD gestemd¹ – maar opmerkelijk was het zeker. ’s Avonds laat hield partijleider Baudet een nogal pompeuze en wonderlijke overwinningsspeech en wist dankzij dat atypische, dat excentrieke, opnieuw veel aandacht te genereren, tot in onze taalrubrieken toe: de uil van Minerva, onze boreale wereld, oikofobie en samenstellingen als duurzaamheidsafgoderij, klimaathekserij, klimaatketterij.
De uil van Minerva spreidt zijn vleugels bij het vallen van de avond.
Youp van ’t Hek sprak gemeenzaam van “het vogeltje van Minerva”. Terecht ‘vogeltje’, want de uil van Minerva is de steenuil (Athene noctua) van Pallas Athena, een lief klein uiltje dat niet alleen in Griekenland en Italië, maar ook bij ons voorkomt. In de klassieke oudheid was de uil een symbool voor wijsheid. “Die Eule der Minerva beginnt erst mit der einbrechenden Dämmerung ihren Flug.” Pas als de dag voorbij is, als de gebeurtenissen hun beloop hebben gehad, is men in staat tot inzicht. Ornithologisch valt op het hegeliaanse citaat wel wat af te dingen, want de steenuil is vaak ook bij dag actief. Daarbij is het moeilijk voor te stellen dat dit uiltje met zijn vleugeltjes – spanwijdte 50-58 cm – “de hele aardkring” in beweging heeft gebracht en een ‘veranderingswind’ in gang gaat zetten, zoals Baudet orakelde; het beeld past beter bij de oehoe, of de sneeuwuil …
Maar net als al die andere landen van onze boreale wereld, worden we kapotgemaakt door de mensen die ons juist zouden moeten beschermen.
Tot april van dit jaar had de Dikke Van Dale boreaal alleen opgenomen als bijvoeglijk naamwoord, en wel in de betekenis ‘noordelijk, Arctisch’. Je kunt bijvoorbeeld zeggen dat het linnaeusklokje (Linaea borealis) een boreale soort is, d.w.z. een plant die in de noordelijke (boreale) klimaatzones groeit. Maar boreaal kan ook als zelfstandig naamwoord optreden, als naam van een geologisch tijdvak: het boreaal is een deel van het holoceen.
Waar moeten we die boreale wereld zoeken? Bij Baudet gaat het om een veelheid van landen, waaronder ook Nederland. Hij bedoelt dus niet specifiek Noord-Europa, maar eerder het Avondland of de (West-)Europees/
(Noord-)Amerikaanse cultuur van het oude cultboek van Oswald Spengler, Der Untergang des Abendlandes, waar hij zo graag naar verwijst. Dan rijst de vraag wat er ‘boreaal, noordelijk’ is aan het Avondland of de westerse cultuur. Een reeks journalisten en wetenschappers suggereerden, poneerden, dat onze boreale wereld, of het boreale Europa (l’Europe boréale), codetaal is uit de volksnationalistische koker – zij verwezen met name naar extreemrechtse Fransen als Jean-Marie Le Pen en Dominique Venner – en dan ‘wit (en christelijk)’ betekent, als eufemisme voor arisch.
Arjan Noorlander, verslaggever van het tv-programma Nieuwsuur, confronteerde Thierry Baudet hiermee:TB: Wat ik heel tragisch vond was dat iedereen viel over het woord boreaal, terwijl dat betekent gewoon ‘noordelijk’ en daar wordt dan iets aan de haren bijgesleept.
AN: Maar mensen denken dat u daar racistische dingen mee bedoelt.
TB: Nou, mensen, een paar journalisten hebben dat enorm opgeklopt.
AN: Alleen journalisten denkt u?
TB: Ja, ik denk dat mensen dat vervolgens dan maar aannemen, maar het is natuurlijk gewoon flauwekul.
AN: U bedoelt het niet zo?
TB: Nee, dat betekent het ook niet. Het komt van Baudelaire. Het komt van Herodotus. Boreaal … Boreas is de god van de wind, en het is een prachtig natuurverschijnsel, de noordelijke sterrenhemel [hier refereert hij aan het noorderlicht, l’aurore boréale, niet aan het begrip l’Europe boréale]. En al die zaken die er aan de haren worden bijgesleept, ja, daar kun je toch alleen maar om lachen.
AN: U herkent zich daar niet in?
TB: Absoluut niet.
AN: Het is ook geen flirten met die rechts-populistische sentimenten?
TB: Nee, natuurlijk niet!Baudet speechte: “Wij hebben meerdere ijstijden overleefd. Wij hebben mammoeten gevloerd. Wij zijn dragers, wij zijn erfgenamen van de grootste beschaving die ooit heeft bestaan. Wij dragen een unieke kracht […].”
Er is een theorie dat onze rendier- en mammoetjagende ‘boreale’ voorouders in de ijstijden onderworpen waren aan een louterend proces van natuurlijke selectie, waardoor hun nazaten (blanke Europeanen) superieur zouden zijn aan niet-westerse volken.² Het lijkt alsof hij hierop zinspeelt, want bij het woord ‘dragers’ kun je nog denken aan ‘cultuurdragers’, niet noodzakelijk dragers van genetisch materiaal, maar de zinsnede “wij dragen een unieke kracht” suggereert dat het gaat om erfelijke aanleg.
De mammoetjagers leefden in de vroege steentijd. Later, in de nieuwe steentijd, trokken vanuit Anatolië boerenmigranten Europa binnen, die hier de landbouw introduceerden. Nog weer later vestigden zich Indo-Europese volken in Europa (zij spraken een taal waarop de meeste moderne Europese talen teruggaan). Dus gaandeweg moet de genetische ‘make-up’, van de oorspronkelijke jagers-verzamelaars dan wel niet, om in baudetiaanse termen te spreken, ‘homeopathisch verdund’, dan toch zeker substantieel veranderd zijn.³Níét voor meerderlei uitleg vatbaar is deze passage uit Baudets speech: “Maar net als al die andere landen van onze boreale wereld, worden we kapotgemaakt door de mensen die ons juist zouden moeten beschermen. We worden ondermijnd door onze universiteiten, onze journalisten, door de mensen die onze kunstsubsidies ontvangen en die onze gebouwen ontwerpen. En bovenal worden we ondermijnd door onze bestuurders.” Hier staat wat er staat: academici, journalisten, kunstenaars, architecten en vooral bestuurders zijn de vijanden van het volk. Het is de ondermijnende taal van de Amerikaanse alt-rightbeweging, van Steve Bannon & co., van de linke kerk. “We zijn naar het front geroepen”, oreerde Baudet.
Journalist Marc Chavannes:Baudet en zijn adepten zijn bedreven in niets ontziende socialemediaoorlogvoering in de school van Breitbart en Donald Trump. Met minachting voor feiten en wetenschap. Aan het zicht onttrokken door een modern en intellectueel gezicht. Dat is een giftige mix.
Good old Freek stood bravely up, and rightly so.
1 Tom-Jan Meeus schreef, ter vergelijking, dat D66 in 1998 met een groter percentage (15,4%) slechts de 4e partij was!
2 De socioloog Eric Hendriks in de NRC.
3 Baudet sprak in 2017 van ‘homeopathische verdunning’ van de Nederlandse bevolking door vermenging “met alle volkeren van de wereld”.Referenties
Ton den Boon, ‘borealisme’, Woord van de Dag, 21-03-2019.
Christiaan Weijts, ‘Dedain voor het dandyduo’ [column], NRC Handelsblad, 21-03-2019.
Floor Rusman, ‘‘Dit is meer spreekbeurt dan politieke speech’’, NRC Handelsblad, 21-03-2019.
Marc Chavannes, ‘De ‘oude’ partijen gaven ruimte aan doemartiest Baudet’, NRC Handelsblad, 21-03-2019.
Olaf Tempelman, ‘Minerva’s uil en de wedergeboorte’, de Volkskrant, 22-03-2019.
Floor Rusman & Guus Valk, ‘‘Verboden’ ideeën trekken hem aan’, NRC Handelsblad, 23-03-2019.
Tom-Jan Meeus, ‘Na Baudets succes is de coalitie als Hotel California: niemand kan eruit’, NRC Handelsblad, 23-03-2019.
Youp van ’t Hek, ‘De Grote Charlatan’ [column], NRC Handelsblad, 23-03-2019.
Eric C. Hendriks, ‘Rastheoretici schreven al over het noordelijke ‘wortelras’’ [ingezonden brief], NRC Handelsblad, 25-03-2019.
Ewoud Sanders, ‘Veranderingswind’ [column], NRC Handelsblad, 27-03-2019.
Derk Walters, ‘‘Ik vrees het volksnationalisme’’ [interview met historicus Remco Ensel], NRC Handelsblad, 28-03-2019.
» De metaforische mastodont.
» Demoniseren in de politiek.
» Draaien ‘veranderen van standpunt’.
» index
Geplaatst op 4 april 2019, het laatst gewijzigd op 6 juni 2019.
© de 5e Verdieping 2019