Het vroor snakker
Begost [begon] het uijten NO. seer hard op te koele en vroor snacker.
(18-01-1676)20. en 21 ditto vroor het wederom vrij snacker maer doijden haest weer.
(20 en 21-02-1677)
Niet alleen Hendrik Haan kwam uit Koog aan de Zaan, ook Claas Arisz Caeskoper. Deze ondernemer, een van de grondleggers van het voedingsmiddelenconcern Honig, hield van 1669 tot aan zijn dood in 1729 een Nootysye Boeck bij. Hierin noteerde hij niet zozeer zijn commerciële activiteiten als wel de weersgesteldheid en geboortes en sterfgevallen. Gelukkig doet hij af en toe ook verslag van zijn wederwaardigheden, waaronder een twaalfstedentocht op de schaats en uitstapjes naar de posities van het Staatse leger tijdens het Rampjaar 1672.
Bert Koene heeft het journaal gebruikt voor zijn boek De Caeskopers en Gerrit Jacob Boekenoogen gebruikte het als een van de vele bronnen voor De Zaansche volkstaal. Op zijn beurt diende dit proefschrift als bron voor het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), waarvan Boekenoogen een van de vele redacteuren was.
In De Zaansche volkstaal is snakker vriezen te vinden:
Bijw.; alleen in de uitdr. snakker vriezen, pittig, fijntjes vriezen . Thans [eind 19e eeuw] weinig gebruikelijk.
Het WNT vermeldt bij snakker vriezen “In N.-Holl.”.
Als je bij flink vriezen denkt aan bijtende kou is de link met het werkwoord snakken snel gelegd, snakken in de betekenis ‘de mond opendoen om iets machtig te worden’, aldus Van Dale, synoniem happen.
ik snak naar een snack
Het WNT geeft bij het zelfstandig naamwoord snakker o.a. de dialectische betekenis ‘slagtand’. Snakker is afgeleid van snakken ‘bijten, happen’.
In snakken naar frisse lucht betekent snakken ‘hevig uitzien’ (letterlijk ‘happen’) en een snack is een ‘hapje’. Engels snack is afgeleid van (to) snack, dat ontleend is aan Middelnederlands snacken.
Referenties
G.J. Boekenoogen, De Zaansche volkstaal, 1897, lemma snakker.
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), lemma snakker (gepubliceerd in 1932).
Etymologisch woordenboek van het Nederlands (EWN) 4, 2009, lemma’s snakken en snack.
Bert Koene, De Caeskopers; een Zaanse koopmansfamilie in de Gouden Eeuw, 2011.
» ‘Het sneeuwde braaf’ bij Aafje Gijsen.
» Het woord mokkerig bij Nescio.
» De twaalfstedentocht van 19 december 1676.
» index
Geplaatst op 28 november 2014.
© de 5e Verdieping 2014