Wat betekent ophoesten?
Heb de afgelopen week, met plezier, Het woeden der gehele wereld gelezen, een bekroonde roman van Maarten ’t Hart uit 1993. Het is zowel een ontwikkelingsroman als een whodunit. Tegelijk biedt het een inkijkje in het naoorlogse Maassluis.
Op pagina 166 bleef ik even haken:
‘Nou, kijk eens aan,’ zei mijn vader, ‘wat ik je steeds maar zeg. Zie je wel dat je gouden hersens hebt. Ik pieker me suf hoe die man heet en waar hij in Amerika…’
‘In Afrika,’ zei ik.
‘O, ja, in Afrika werkt, en jij kan dat zomaar ophoesten. Ja, het zou doodzonde zijn als jij geen dokter zou worden, dood- en doodzonde. En is die man éne bonk muziek of niet?’
‘Ja,’ zei ik.Ophoesten staat er.
Het is een wat onsmakelijk woord. Letterlijk betekent ophoesten ‘bloed, slijm e.d. opgeven’. In die betekenis is het al eeuwenoud. Maar Maarten ’t Hart gebruikt het in de figuurlijke betekenis: ‘geld, informatie e.d. overleggen’. Hij legt het woord in de mond van de vader van de hoofdpersoon. We zitten dan ergens in het begin van de jaren zestig. Kon je toen al kennis ‘ophoesten’ of zou het een anachronisme zijn?De digitale oudekrantenbakken produceren als vroegste vindplaats het jaar 1967:
Als hij nog het ongeluk heeft in een naoorlogse woningwet- of nieuwe premiewoning te huizen, zal hij per 1 januari vier procent meer huur moeten opbrengen („ophoesten”, zegt men in vakbondskringen).
(28-12-1967, De Tijd)Toch werd ophoesten al veel langer in figuurlijke zin gebruikt, zoals blijkt uit het WNT-artikel ophoesten uit 1901:
Figuurlijk, in de hier en daar (b.v. in Drente) bekende zegsw. Hij kan wat ophoesten, hij heeft veel geld, is vermogend.
In het WNT heeft ophoesten een specifieke betekenis. Maar het is niet uitgesloten dat al rond 1962 informatie kon worden ‘opgehoest’. Grappig is dat ophoesten op pagina 193 nogmaals opduikt in een dialoog. Voor Maarten ’t Hart was het blijkbaar een woord dat die tijd een beetje tekende. Zou hij het zich zo hebben herinnerd?
» Het voortouw nemen in Het psalmenoproer.
» Oppeuzelen in De zonnewijzer.
» Stekkeren in De Zonnewijzer.
» index
Geplaatst op 14 november 2013.
© de 5e Verideping 2013