Is het een vlekkeloos optreden of een vlekkenloos optreden?

Volgens de pannenkoekregel schrijf je de uh-klank in een samenstelling als /pannuhkoek/ met een tussen-n als het eerste deel van de samenstelling een woord is dat alléén een meervoud heeft dat eindigt op -en.
Anders gezegd: omdat de woorden pan, hond en kat alleen een meervoud hebben op -en (namelijk pannen, honden, katten), schrijven we pannenkoek, hondenhok en kattenstaart.
En daarom is het ook vlekkengids, vlekkenmiddel, vlekkenverwijderaar, vlekkenwater en vlekkenwijzer.

MAARRR… woorden die eindigen op -loos zijn geen samenstellingen, maar afleidingen, want -loos is geen zelfstandig woord, maar een achtervoegsel. Woorden die eindigen op -loos vallen daarom buiten de pannenkoekregel en krijgen GEEN tussen-n.¹ Dus schrijven we grenzeloos, tandeloos, vruchteloos en wolkeloos, ook al hebben grens, tand, vrucht en wolk alleen een meervoud dat eindigt op -en. En daarom is het ook:

vlekkeloos

een vlekkeloos optreden
een vlekkeloze reputatie
in vlekkeloos Nederlands

Opgelet
Je schrijft wel gewetenloos, levenloos, meedogenloos en wezenloos. In die woorden is de n namelijk geen tussen-n, maar gewoon de laatste letter van het eerste woorddeel: geweten, leven, meedogen, wezen.

Het woord vlekkeloos betekent letterlijk ‘zonder vlekken’ en figuurlijk ‘zonder fouten’. Vlekkeloos in de letterlijke betekenis is echter ongewoon. Dan gebruik je meestal smetteloos, letterlijk ‘zonder smetten’: een smetteloos overhemd, smetteloos wit, een smetteloze keuken.
In het Witte Boekje (met de niet-officiële ‘witte spelling’) wordt een onderscheid gemaakt tussen vlekkenloos ‘zonder vlekken’ en vlekkeloos ‘foutloos’. Dat is moeilijkdoenerij.

1 Regel 9.A in de Leidraad van het Groene Boekje: “We schrijven nooit -en als tussenklank in een afleiding, behalve in sommige gevallen voor de achtervoegsels -achtig, -schap en -dom.”

» Kosteloos of kostenloos?
» Wolkeloos of wolkenloos?
» index

Geplaatst op 2 december 2011, gewijzigd op 10 januari 2014.

© de 5e Verdieping 2011-2014