Defensiehavik
‘uitgesproken voorstander v.e. sterke krijgsmacht’
Dikke Van Dale-hoofdredacteur Ton den Boon produceert bijna dagelijks een ‘Woord van de Dag’. Afgelopen dinsdag was dat defensiehavik. Hij had het woord opgepikt uit de NRC, waarin Duitsland een ‘defensiehavik’ werd genoemd omdat de coalitieregering van SDP, Groenen en FDP op een speciale zitting van de Bondsdag, “op een zondagmorgen”,¹ had besloten om de defensiebegroting met 100 miljard euro te verhogen; na de Russische invasie van Oekraïne achtte men de modernisering van de Bundeswehr dringend gewenst. “Weg is de schroom van Duitsland om agressor te lijken zodra het in defensie investeert.”¹
In de samenstelling defensiehavik heeft havik de betekenis ‘voorstander v.e. agressieve (buitenland)politiek of van krachtig militair ingrijpen’. Het is een leenbetekenis uit het Amerikaans(?)-Engels. Oxford Dictionary, hawk (2): ‘a person, especially a politician, who supports the use of military force to solve problems’, antoniem dove ‘duif’, vredesduif.
Defensiehavik was niet helemaal nieuw in het Nederlands, al komt het op internet slechts sporadisch voor, o.a. in deze krantenberichten:‘Defensiehaviken’ uitten kritiek op de beleidsplannen [van Obama].
(07-04-2010, de Volkskrant)De [republikeinse] defensiehaviken eisen dan weer méér dan zijn 603 miljard dollar geplande uitgaven voor het leger. Ze zijn bezorgd dat zijn [Trumps] plannen om militairen sneller in het buitenland in te zetten zal botsen met de slechte staat van hun materieel.
(17-03-2017, De Morgen)Beide artikelen hebben betrekking op de Amerikaanse politiek, wat doet vermoeden dat defensiehavik een leenvertaling is, ontleend aan Amerikaans-Engels defense hawk.²
Toch heeft de oudste attestatie (veruit de oudste: uit 1976!) geen betrekking op de VS, maar op Nederland; de (omgeturnde) defensiehaviken in kwestie zijn ARP’ers,³ christendemocraten van gereformeerde snit.De AR is niet in een nacht van defensiehavik, een duif geworden, maar duidelijk is wel dat er iets gebeurt binnen die partij.
(22-01-1976, Trouw)De ARP had zijn verentooi dus afgeschud, maar blijkbaar niet overnight, en zeker niet op een zondagmorgen!
Ton den Boon vindt defensiehavik een interessant en logisch woord, “omdat de combinatie van havik […] met het eerder anti-agressie tot uitdrukking brengende woord defensie op het eerste gezicht een tegenstelling is. Juist daardoor maakt defensiehavik goed duidelijk dat defensie ‘agressief’ moet zijn om de echte agressors te ontmoedigen.”
Bijpassend prehistorisch spreekwoord: speak softly and carry a big stick.
Defensiehaviken zijn dus eigenlijk vredesduiven 2.0: een soort oorlogsduiven.
1 Menno Tamminga resp. Nynke van Verschuer in de NRC.
2 Amerikaans-Engels defense, Brits-Engels defence.
3 ARP’ers zijn leden v.d. voormalige Anti-Revolutionaire Partij, die is opgegaan in het CDA.Referenties
Ferry Mingelen, ‘‘Diepere bezinning op defensievraagstukken’’, Trouw, 22-01-1976.
Diederik van Hoogstraten, ‘VS staken ontwikkelen kernwapens’, de Volkskrant (online), 07-04-2010.
Maarten Rabaey, ‘Begroting Trump krijgt forse tegenwind van eigen achterban’, De Morgen (online), 17-03-2017.
Nynke van Verschuer, ‘Nu handel en diplomatie niet meer werken, kiezen Duitsers voor sterk leger’, NRC Handelsblad (online), 03-03-2022.
Menno Tamminga, ‘Zeg maar dag tegen de ultralage rente en ‘gratis’ geld lenen’ [column], NRC Handelsblad (online), 07-03-2022.
Ton den Boon, ‘defensiehavik’, in Woord van de Dag, 08-03-2022.
» Boerkini in Woord van de Dag.
» Brexitopia in Woord van de Dag.
» index
Geplaatst op 12 maart 2022, het laatst gewijzigd op 14 maart 2022.
© de 5e Verdieping 2022