De conferentie van Zimmerwald, 5-8 september 1915

– Kennen Sie mich noch, Genossin Holst?
– Aber natürlich, Genosse Trotski

Afgelopen maandag sprak premier Rutte vanuit het Torentje de natie toe over het besluit tot een tweede lockdown, om, nog met het griepseizoen in het verschiet, het onrustbarend aantal besmettingen te kunnen counteren. Het was een mix van peptalk, briefing en vermaning. Aan de overzijde van de Hofvijver, duidelijk hoorbaar voor de premier en voor de kijkers, gaf een grote groep demonstranten intussen inhoud aan het begrip ‘ketelmuziek’. Hij was even van slag, maar liet zich niet uit het veld slaan. Sheila Sitalsing: “Zelf leek het me een glasheldere toespraak van de premier die prima te verstaan was: we gaan vijf weken dicht en binnenkort is er een prik.”

Aansluitend volgde het praatprogramma M. De gasten zaten in poleposition om hun punt te maken:
– Als ik minister-president was geweest, had ik plaatjes laten zien.
– Ik heb maar één keer het woord ‘vaccin’ gehoord.
– Waar is die lockdown een instrument toe? Daar had ik wel iets meer over willen horen.
– Het perspectief, de hoop, dat had veel concreter gekund.

Ik heb de tv uitgezet en m’n leesboek gepakt.
Het vuur brandde voort, ‘levensherinneringen con fuoco’ van Henriette Roland Holst (1869-1952).

September 1915, de wereldoorlog woedde in alle hevigheid, reisde de dichteres Henriette Roland Holst met de trein naar het neutrale Zwitserland voor een vredesconferentie van internationale socialisten.¹ Het doel was, schrijft ze, “om met algemene stemmen een uitspraak te verkrijgen, waarin de hand- en hoofdarbeiders van alle landen met de grootste nadruk werd verzocht hun krachten in de worsteling voor de vrede te verenigen.” In veel landen waren de socialistische partijen meegegaan in de godsvrede, wat inhield dat men zo lang de oorlog duurde de strijdbijl zou begraven, de binnenlandse strijdbijl wel te verstaan, ten gunste van de nationale oorlogsinspanning. Ze hadden ingestemd met de oorlogskredieten en mobilisatie en de vakbonden hadden besloten om niet te staken, want de oorlog werd beschouwd als een verdedigingsoorlog, geen veroveringsoorlog. Internationale solidariteit en antimilitarisme hadden plaatsgemaakt voor nationalisme en patriottisme. Ook de SDAP-fractie in de Tweede Kamer had zich bij monde van Troelstra achter het regeringsbeleid geschaard en steunde de mobilisatie.

De conferentie vond plaats in een hotel in het dichtbij Bern gelegen bergdorpje Zimmerwald. Aanwezig waren 38 afgevaardigden uit 12 landen, onder wie Lenin en Trotski.² De voorliggende ontwerpresoluties ontlokten felle discussies, maar uiteindelijk werden alle bezwaren en tegenstellingen overwonnen en de twee Duitse afgevaardigden³ beloofden dat zij niet weer voor de oorlogskredieten zouden stemmen. “Onder groot enthousiasme verrezen allen van hun zetels en hieven de Internationale aan.”

Henriette Roland Holst heeft het Manifest van Zimmerwald opgenomen als bijlage in haar autobiografie.

Wat ook de waarheid moge zijn over de direkte aanleiding tot het uitbreken van deze oorlog – één ding is zeker: de oorlog die deze chaos voortbracht is het gevolg van het imperialisme, van het streven der kapitalistische klasse van iedere natie, om hun winzucht door de uitbuiting van de menselijke arbeid en van de natuurschatten der gehele aarde te voeden.

[…]

De kapitalisten van alle landen, die uit het vergoten bloed van het volk het rode goud der oorlogswinsten munten, beweren dat de oorlog voor de verdediging van het vaderland, voor de demokratie en de bevrijding der onderdrukte volkeren dient. Zij liegen.

[…]

De stelling voor de vrede moet worden aanvaard, voor een vrede zonder annexaties of schadeloosstellingen.

De volgende dag lieten de conferentiegangers zich met bussen terugbrengen naar Bern.
Zo niet Genossin Holst en Genosse Trotski:

Het was een paar uur lopen en zowel Trotski als ik hadden grote lust om naar beneden te wandelen. Het was een verrukkelijke herfstdag, het loof begon te kleuren; in alle schakeringen van rood en goud hingen de grote ronde appelen en langwerpige peren aan de takken der vruchtbomen, die bogen onder de last.

1 Henriette Roland Holst was het enige Nederlandse conferentielid. Zij vertegenwoordigde een groep van onafhankelijke socialisten rondom het tijdschrift De Internationale.
2 Beiden leefden in ballingschap in West-Europa.
3 Adolph Hoffmann en Georg Ledebour. De Duitse arbeiderspartij, de SPD, had zich gecomitteerd aan de godsvrede, de Burgfrieden. De marxistische antimilitaristen Rosa Luxemburg en Clara Zetkin werden gevangengezet.

Referenties
Henriette Roland Holst, Het vuur brandde voort, 1949, 3e druk 1979, 148-157 en 247-253.
Sheila Sitalsing, ‘Woorden’ [column], de Volkskrant, 15-12-2020.
Wikipedia, lemma’s Zimmerwald Conference, Zimmerwaldconferentie en Zimmerwalder Konferenz (d.d. 19-12-2000).

» Henriette Roland Holst in Moskou.
» Koningin Wilhelmina en Henriette Roland Holst.
» index

Geplaatst op 21 december 2020, gewijzigd op 22 december 2020.

© de 5e Verdieping 2020