Wat betekent de plaatsnaam Schellingwoude?
Schellingwoude is een dijkdorpje in Noord-Holland. Net als het aangrenzende Nieuwendam ligt het op de noordoever van het IJ en valt het onder Landelijk Noord, het deel van de gemeente Amsterdam waartoe ook de Waterlandse dorpjes Durgerdam, Holysloot en Ransdorp behoren.
Schellingwoude wordt voor het eerst genoemd in 1276, geschreven als Scellingwoude. Het naamdeel -woude betekent ‘moerasbos’. De betekenis van schelling-, dat ook in Terschelling en de West-Friese plaatsnaam Schellinkhout zit, is niet helemaal zeker, maar aangenomen wordt dat het hier gaat om Oudfries skilenghe ‘grens, scheiding’¹ en dat ‘het Skellingwoud’ een bos was dat lag op de grens (‘ter schelling’), of dat de grens vormde, van twee gebieden (van land en water, d.w.z. het IJ, of van Waterland en Amstelland, of …?). Interessant in dit verband is de naamsverklaring van het naburige Ransdorp (in de 14e eeuw nog geschreven als Randorp), waarvan het 1e lid misschien ‘rand, zoom’ betekent³ en dan eveneens een marginale ligging aanduidt.
1 Karsten 1951, De Vries 1962 en Van Berkel & Samplonius 2018. Karsten: “Men is geneigd aan een banscheiding of aan iets dergelijks te denken, doch gezien het feit, dat zowel Schellinkhout als Schellingwoude vlak bij de kust liggen, is het wellicht niet gewaagd om te denken aan de natuurlijke scheiding van land en water.”
2 De alternatieve lezing is (was) Middelnederlands schel(h)ing(h)e ‘geschil, ruzie’. Dat ging het om een bos waarvan het eigendom of gebruiksrecht werd betwist.
3 Van Berkel & Samplonius 2018.Referenties
Middelnederlandsch Woordenboek (MNW), lemma schelinge.
G. Karsten, Noordhollandse plaatsnamen, 1951, lemma’s Schellingwoude en Schellinkhout, p. 33 resp. 73.
J. de Vries, Woordenboek der Noord- en Zuidnederlandse plaatsnamen, 1962, lemma’s Schellingwoude en Schellinkhout.
G. van Berkel & K. Samplonius, Nederlandse plaatsnamen verklaard, 2018, lemma’s Ransdorp, Schellingwoude, Schellinkhout en Schellach.
» De plaatsnaam Nibbixwoud.
» De plaatsnaam Renswoude.
» index
Geplaatst op 11 februari 2015, het laatst gewijzigd op 22 mei 2022.
© de 5e Verdieping 2015-2022