Wat betekent de plaatsnaam Petten?
In het noorden van Noord-Holland, aan de noordkant van de Hondsbossche Zeewering, ligt het dorp Petten. De vroegste vermelding (10e eeuw, naar een 11e-eeuwse kopie) is Pathem, maar men denkt dat hier Pethem gelezen moet worden, een samenstelling van pet ‘put’ en hem ‘heim, woonplaats’. Petten is de ontronde vorm van putten. Als de eerste klinker van het woord wordt uitgesproken met geronde (getuite) lippen hoor je /putten/, met ontronde lippen /petten/. Ontronding is kenmerkend voor het Hollands-Friese kustgebied.
Volgens Wikipedia verwijst de naam “naar drie putten die zich ter plaatse hebben bevonden”.¹ Maar wat voor putten? Kleiputten soms?
Op Texel is De Petten de naam van een plas die ontstond nadat er in de 18e eeuw grond was gewonnen; het zijn ‘dijksputten’.²
De putter (het vogeltje op het wereldberoemde schilderijtje van Carel Fabritius) heet bij de 16e-eeuwse taalgeleerde Cornelius Kiliaan petter(ken) ‘putter(tje)’. Hij bestempelt het woord als holl. fris. (Hollands, Fries).
Hoe zou Fabritius het puttertje hebben genoemd? Misschien wel petter, want hij woonde in Delft en was geboren en getogen in de Beemster. Zijn schilderij Het Puttertje heeft overigens heel lang anders geheten: “Aan het andere eind der zaal hangt een schilderijtje […] Het is C. Fabritius’ Goudvink, die intusschen een putter schijnt te wezen,” aldus Simon Gorter (vader van) in 1867.³
1 Wikipedia (geraadpleegd 07-04-2021).
2 Bruin & Van der Spek, p. 29, 30.
3 Zie WNT, onder putter.
Referenties
Kiliaan, Etymologicum Teutonicae Lingua, 1599.
Oudnederlands woordenboek (ONW),lemma put.
J. de Vries, Woordenboek der Noord- en Zuidnederlandse plaatsnamen, 1962, lemma Petten.
G. van Berkel & K. Samplonius, Nederlandse plaatsnamen; herkomst en historie, 3e druk 2006, lemma Petten.
Wikipedia, lemma Petten.
Kees Bruin & Erik van der Spek, Veldnamen in de duinen van Texel, 2012.
» De plaatsnaam Alkmaar.
» De plaatsnaam Nibbixwoud.
» De plaatsnaam Putten.
» index
Geplaatst op 3 oktober 2013, het laatst gewijzigd op 7 april 2021.
© de 5e Verdieping 2013-2021