“De 7 grafheuvelen van Bergsham”
Museum Nairac in Barneveld is het museum voor Veluwse archeologie en geschiedenis. Het is deels ondergebracht in een voormalige brouwerij bij de Oude Kerk, waarvan de toren dankzij de kabeljauw Jan ‘dan liever de diepte in’ van Schaffelaar in ons collectieve geheugen is gegrift.
Nairac doet denken aan een letterwoord, maar het is de familienaam van de oprichter, Carel August Nairac (1815-1883), een geboren Deventenaar die na een rechtenstudie in Leiden op 25-jarige (!) leeftijd burgemeester van Barneveld werd en dat tot aan zijn dood zou blijven.De burgemeester was een verwoed amateurarcheoloog, een passie die hij deelde met de gemeentebode Hendrik Bouwheer. Geregeld struinde het duo door het uitgestrekte buitengebied van Barneveld, dat destijds nog voor een groot deel uit heidevelden en stuifzanden bestond. Over de Arnhemse Karweg (nu een lange, rechte bosweg, vroeger een verkeersader) schrijft hij: “[…] de oude Arnhem-Harderwijker-karweg zou al lang door die zanden onbruikbaar zijn gemaakt, zoo de Gardersche maelmannen¹ niet gezorgd hadden eene flinke bescherming van dennensingels aan te leggen […].”
Garderen behoorde net als nu tot de gemeente Barneveld. De omgeving van het dorp is een oudheidkundige schatkamer. Even buiten het dorp, op de Beumelerberg (de ‘duivelsberg’), is in de 19 eeuw een vroegmiddeleeuws (Merovingisch) grafveld ontdekt en tussen Garderen en Uddel, aan het Uddelermeer, ligt een vroegmiddeleeuwse ringwalburg: de Hunnenschans.
1½ km ten zuidwesten van het dorp ligt (de) Bergsham. Op deze heuvel is in een heideveldje aan de Hoge Boeschoterweg een prehistorisch monument te vinden. Burgemeester Nairac:Van den straatweg gezien vertoonen zich op eene rij van ’t oosten naar het westen de 7 grafheuvelen van Bergsham, waarvan de middelste de hoogste is; 100 jaar geleden was deze met een galg versierd, het ondereind zit nog in den grond. Dr. Janssen vond daar beenderen, die hij voor Germaansche aanzag, maar waarschijnlijk toebehoorden aan de stroopers die opgehangen waren […].
Volgens den conservator Dr. Pleyte, behooren de dáár opgegraven urnen tot de oudsten, die in ons land worden gevonden; zij zijn van grof aardewerk met kiezelsteenen vermengd van dezelfde soort als uit de Soester-Leusdensche grafheuvelen te voorschijn kwamen […].De burgemeester dacht dat de grafheuvels van Bergsham het werk waren van “een Friesch-Saksischen stam”. Wij weten dat ze uit de bronstijd stammen. In 1935 zijn er een aantal onderzocht door de bekende archeoloog Albert Egges van Giffen.² Een van de grafheuvels bevatte de bodemsporen van een paalconstructie van een houten dodenhuisje, dat als behuizing heeft gediend voor een kistje met crematieresten van een vrouw en van een kind. Zo’n eeuw later zijn in dezelfde grafheuvel opnieuw twee crematiegraven bijgezet. Een ervan was een krijgersgraf, althans, de dode had als grafgift een klein bronzen zwaard meegekregen.³ Naderhand zijn er nog tientallen andere crematiegraven in de heuvel ingegraven. Bijna alle dateren uit de middenbronstijd (1800-1100 v.Chr.).
Het zwaard en andere vondsten uit “de 7 grafheuvelen van Bergsham” zijn te zien in Museum Nairac.
1 De maalmannen (markgenoten) waren de eigenaars v.d. onverdeelde, gemeenschappelijke velden bij het dorp (de maalschapsgrond). De meeste inwoners van Garderen waren mede-eigenaar van de maalschapsgrond.
2 Hij was hoofd van het Biologisch-Archeologisch Instituut van de Universiteit van Groningen. In 2013 zijn de opgravingsgegevens en de crematieresten door de Universiteit Leiden opnieuw geëvalueerd en onderzocht.
3 Het zwaard, dat slechts 33 cm lang is, behoort tot het zogenaamde Wohlde-type. Het is voorzien van klinknagels waarmee het (vergane) handvat aan de kling was vastgezet. In Nederland zijn slechts enkele zwaarden van dit type gevonden.Referenties
‘Een plattelandsburgemeester’ [C.A. Nairac], Nog een oud hoekje der Veluwe, 1882 (in 1974 heruitgegeven en ingeleid door Mieke van Doorn en Bert Paasman).
» Wat zijn Celtic fields?
» Zilveren schaal uit de Merovingische tijd (Oegstgeest).
» Meet and greet Aak (over het archeologiecentrum van Noord-Holland).
» Prehistorisch grafveld bij Dalfsen.
» index
Geplaatst op 8 maart 2017.
© de 5e Verdieping 2017