Bert in iets te berde brengen
Te berde brengen betekent ‘ter sprake brengen, beginnen over’. De uitdrukking fungeert als een soort tijdcapsuletje, want ze bevat nog het oude woord bert (varianten bart en bort), dat door metathese is ontstaan uit *bret (deze vorm is in het Nederlands niet aangetroffen, vandaar de asterisk).¹ De vroegste attestatie komt uit het Glossarium Bernense, een woordenlijst Latijn-Nederlands uit ± 1240.
In het WNT heeft bert maar liefst 12 betekenissen. De oorspronkelijke, algemene betekenis is ‘plank’, betekenis 9 is ‘tafelblad’. Onder betekenis 12 vinden we te berde terug: “Thans [1898] ook in de algemeene taal van Noord-Nederland nog in de uitdrukking te berde in verbinding met komen […] en brengen. Vroeger werd in dezelfde gevallen ook gezegd te borde […].” Te berde brengen is letterlijk ‘ter tafel brengen’.
1 Vgl. Duits Brett (Oudhoogduits bret) en, hieraan ontleend, Noors brett. Duits Schachbrett, Noors sjakkbrett ‘schaakbord’. Vgl. Middelnederlands scaec bert ‘idem’ in de Ferguut, een bewerking v.e. Franse Arthurroman.
Referenties
Middelnederlandsch Woordenboek (MNW), lemma bertII.
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), lemma berd (gepubliceerd in 1898).
Frans Debrabandere, Wat woorden weten; over woorden en hun geschiedenis, 2000, p. 33-34.
Etymologisch woordenboek van het Nederlands (EWN) 1: A-E, 2003, lemma iets te berde brengen.
» Een bord voor zijn kop hebben.
» index
Geplaatst op 3 februari 2017.
© de 5e Verdieping 2017