Muizen in de pale
The (English) Pale is het gebied in het oosten van Ierland dat in de middeleeuwen onder jurisdictie van de Anglo-Normandiërs viel. Bij the Pale gaat het om het naamkundig gebruik van pale ‘{historical} an area within determined bounds, or subject to a particular jurisdiction’ (Oxford Dictionary). De oorspronkelijke betekenis van pale is ‘(houten) paal, staak’. Palen werden vaak gebruikt om een grens te markeren¹ en zo kon pale ook ‘grenspaal’ en, overdrachtelijk, ‘grens’ gaan betekenen, en, weer een stap verder, ‘omgrensd gebied, afgebakend terrein’.
Nederlands paal laat dezelfde betekenisontwikkeling zien. De betekenis ‘grenspaal; grens’ zit o.a. nog in de uitdrukking paal en perk aan iets stellen en in het toponiem Frieschepalen (Fryske Peallen in het Fries), de naam van een dorp bij de grens met Groningen.
Pale heeft ook als betekenis ‘begrensd gebied, territorium’, bijv. in dit citaat uit het Vroegmiddelnederlandse werk Der naturen bloeme (Jacob van Maerlant, 13e eeuw): dat elc wil houden sinen pale / dar hi in musen sal. Het gaat hier om katten die met elkaar vechten om hun pale, waarin ze op muizen jagen.Overigens is Oudnederlands pāl net als o.a. Oudhoogduits pfāl ontleend aan Latijn pālus ‘paal’.
1 Vgl. afpalen, letterlijk ‘afzetten met palen’, figuurlijk ‘begrenzen’.
Referenties
Etymologisch woordenboek van het Nederlands (EWN) 3: Ke-R, 2007, lemma paal.
Kluge Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, 25. Auflage 2011, lemma Pfahl.
» Muizen ‘muizen vangen’.
» index
Geplaatst op 19 mei 2016, gewijzigd op 13 maart 2017.
© de 5e Verdieping 2016-2017