Gekloft span

Eigenlijk is het een gekloft span bij elkaar, dat stuk van mij. Als je niet te veel uiterlijke dienst verlangt en iederen man in zijn waarde laat, kan je er mee lezen en schrijven.
(Piet Bakker, Cis de man, 1946.)

Wachtmeester Bruis noemt de zes soldaten van het stuk geschut waarover hij het bevel voert ‘een gekloft span’.

Gekloft heeft in Van Dale drie betekenissen:

• fijn, mooi
• fijn gekleed
• slim, handig¹

Gekloft is het deelwoord van kloften ‘netjes aankleden’. Het werkwoord kloften is afgeleid van het zelfstandig naamwoord kloft (ook klof) ‘kostuum, pak’, dat we nu vooral kennen van de informele verkleinvorm kloffie. Klof(t) is een Bargoens woord dat omstreeks 1860 voor het eerst is opgetekend.²

Span is net als team oorspronkelijk het stel trekdieren dat de kar of de ploeg trekt, zoals in tweespan en vierspan.³ Vervolgens werd het ook gebruikt voor een stel (m.n. twee) personen, bijvoorbeeld voor een stelletje, een liefdespaar, maar ook wel voor een groepje personen, m.a.w. in de betekenis ‘ploeg, team’, zoals in het bovenstaande citaat: een gekloft span, te hertalen als een mooi stel, of zoiets.

1 De oorspronkelijke betekenis zal ‘mooi gekleed’ zijn geweest; daaruit heeft zich de betekenis ‘mooi’ ontwikkeld en daaruit weer de betekenis ‘slim’.
2 Bij J.G.M. Moormann (zie WNT).
3 Zie bijv. Oxford Dictionary, lemma team, kopje ‘Origin’.

Referenties
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), lemma klof (gepubliceerd in 2001).
Etymologisch woordenboek van het Nederlands (EWN) 4: S-Z, 2009, lemma span.

» Setje en spannetje ‘liefdespaar’.
» Teams of mules.
» Onder vijandelijk vuur in een boomtop.
» index

Geplaatst op 18 mei 2015, gewijzigd op 19 mei 2015.

© de 5e Verdieping 2015