Wat betekent bal- in balsturig?

Een balsturig iemand is ongezeglijk, koppig, weerspannig. Balsturig is al opgetekend in 1477. Het woorddeel bal- betekent hier ‘slecht’,¹ net als in baldadig en balorig,² en sturig is afgeleid van sturen. Balsturig, letterlijk: slecht te sturen. In het Prisma Groot woordenboek Nederlands is het gelabeld als ‘Nederlands-Nederlands’, d.w.z. het wordt vooral gebruikt in Nederland. Nog wel, want balsturig is ook opgenomen in het Modern Verdwijnwoordenboek.³

Het woord komt ook voor in andere Germaanse talen: het Duits (Nederduits balstürich), het Fries (balstjurrich), het Deens en Noors (beide balstyrig) en het Zweeds (bålsturig). De Scandinavische (Noord-Germaanse) talen hebben het ontleend aan het Nederduits of het Nederlands.

Uit een interview met NOS-verslaggever Gerri Eickhof:

– Je hebt ook een voorliefde voor ouderwets taalgebruik.

– Mijn top drie is: dikwijls, warempel en wis en drie. Die probeer ik regelmatig in mijn items te verwerken. Het woord balsturig vind ik ook leuk, maar dat heb ik afgevoerd van de lijst, want dat is te ingewikkeld. Dat wil de NOS niet meer, en ik denk zelf ook wel dat het een brug te ver is.

1 Bal ‘(o.a.) boos, driftig’ was in 1895 in de standaardtaal al totaal verouderd (WNT).
2 Balorig, eigenlijk balhorig ‘slechthorend, doof’, nu ‘ongehoorzaam, ondeugend’ (♪De misdienaartjes worden zo balorig♪).
3 Martine Bijl moest tot haar spijt constateren dat daar nauwelijks woorden in stonden die ze nog gebruikte. “Een paar, ja, maar die gebruik ik spaarzaam en alleen maar om lollig oubollig te doen: kwansuis, balsturig, watjekouw.”

Referenties
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), lemma’s balsturig en balIV (gepubliceerd in 1895).
Etymologisch woordenboek van het Nederlands (EWN) 1: A-E, 2003, lemma balsturig.
Nicoline van der Sijs, Nederlandse woorden wereldwijd, 2010, p. 194.
Nelleke Noordervliet (selectie & inleiding), 1000 Vergeetwoorden om te koesteren, 2015.
Martine Bijl, Hindergroen, 2016, p. 147.
Sara Berkeljon, ‘‘Racisme raakt mij persoonlijk, ik kan en wil daar niet overheen stappen’’ [interview met Gerri Eickhof] Volkskrant Magazine, 01-08-2020.

» Wat betekent klap- in klaploper?
» Wat betekent -wammes in luiwammes?
» index

Geplaatst op 1 april 2015, het laatst gewijzigd op 4 augustus 2020.

© de 5e Verdieping 2015-2020