Diknekken en dikke nekken

“Elite is oké, maar noem de rijken ‘diknekken’.” Zo luidde de kop van een stuk over een rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). “Het SCP noemt het “opvallend”: veel deelnemers aan hun enquête waren geïrriteerd over de vragen. Elite, bestaat die nog dan? Tegelijk vonden veel respondenten het woord zelf te mooi voor een groep die ze kennelijk toch onderscheiden, maar liever omschrijven als ‘diknekken’. Sommigen hadden het over ‘extreme rijken, zelfzuchtig en meedogenloos’.”¹

Onze tijd herinnert aan de Franse tijd met zijn regentenhaat.
En ‘extreme rijken, zelfzuchtig en meedogenloos’ klinkt als een goedkope soap.

De invloedrijke Nederlanders uit de toplaag van de politiek, het bestuur en het bedrijfsleven worden in het SCP-rapport ‘diknekken’ genoemd. Opmerkelijk, want diknek is in Nederland geen alledaags woord. Bij Van Dale is het gelabeld als ‘scheldwoord’ en heeft het een letterlijke en een figuurlijke betekenis: ‘iemand met een dikke nek’ respectievelijk ‘rijkaard’. Je doet diknekken echter tekort door het simpelweg te omschrijven als ‘rijkaards’. Hier heeft het de betekenis en gevoelswaarde van dikke nek. Van Dale definieert dikke nek als ‘opschepper, druktemaker’ en labelt het als ‘Belgisch-Nederlands, informeel’, Verschueren definieert dikke nek als ‘verwaand persoon, die het hoog in de bol heeft’.
Zoals Ton den Boon, een van de twee hoofdredacteuren van de Dikke Van Dale, al schreef, heeft diknek in België de betekenis van dikke nek erbij gekregen: ‘pocher, opschepper, branieschopper’.²

Doordat diknek in Nederland ongewoon is en de betekenis niet is uitgekristalliseerd, kan het betekenisveld gemakkelijk veranderen. Daarbij is diknek een plastisch woord: het roept het beeld op van een dubbele onderkin, van welgestelde, weldoorvoede en zelfvoldane bestuurders, die goed voor zichzelf en voor elkaar zorgen. Als de bovengenoemde respondenten een woordspin Diknek moesten maken, dan zouden ze wellicht woorden als graaien, arrogant en regentesk kiezen.

1 NRC, 09-12-2014.
2 Taalbank, 25-10-2012.

» Hoe oud is klootjesvolk?
» Hoe oud is regentesk?
» index

Geplaatst op 16 december 2014, het laatst gewijzigd op 14 maart 2022.

© de 5e Verdieping 2014-2022