De Zaan ‘vuurde’ – massale vissterfte
In 1679 maakte de Zaanse ondernemer Claas Caescoper in zijn dagboek gewag van een intrigerend verschijnsel:
voor en indese tijt vierde het water inde Saen soo afgrijselijk dat ment noijt soo hadde gesien veel vis quame inde Saen te sterven door de groote hette en voornaamentlijck door de bedorventheijt vant waater soo datz bij menighete met de hant warde gegreepe was ontrent half Augus.
In de zomer van 1679 vierde het Zaanwater zoals men nog nooit had gezien. Door de hitte, maar volgens Claas vooral door de slechte waterkwaliteit, gingen de vissen massaal dood.
Vieren is de ontronde nevenvorm van vuren. Wat wordt hier met ‘het water vierde’ bedoeld?
Het WNT vermeldt bij het intransitieve vuren maar liefst 11 hoofdbetekenissen. Twee hiervan hebben betrekking op water:7) {Verouderd, maar nog gewestelijk} Van de zee: lichten, fosforesceren.
9) {Gewestelijk} Van golven, de zee: woeden, schuimen.Bedoelde Caescoper met vierde dat het Zaanwater (op)lichtte of dat het schuimde? Bert Koene, schrijver van De Caeskopers, verduidelijkt vierde met ‘licht gaf’.
Wat kan er aan de hand zijn geweest? Overmatige fluorescentie door een verstoorde fotosynthese als gevolg van de lange, hete zomer?
Referenties
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), lemma vuren (gepubliceerd in 1986).
Bert Koene, De Caeskopers; een Zaanse koopmansfamilie in de Gouden Eeuw, 2011, p. 65.
» De plaats-/waternaam Stierop.
» De betekenis van bestieren.
» index
Geplaatst op 29 november 2014.
© de 5e Verdieping 2014