De etymologie van (vee)kraal
Kraal in de betekenis ‘omheinde ruimte waarbinnen het vee loopt’ is een mooi woord. Ik kwam het tot mijn verrassing tegen in Boyhood, een Engelstalige roman van de van oorsprong Zuid-Afrikaanse schrijver J.M. Coetzee.
Then, when everyone else is dozing, stunned by the heat, he can tiptoe out of the house and climb the hill to the labyrinth of stone-walled kraals that belong to the old days when the sheep in their thousands had to be brought in from the veld to be counted or shorn or dipped. The kraal walls are two feet thick and higher than his head; they are made of flat blue-grey stones, every one of them trundled here by donkey-cart.
Kraal werd al eerder gebruikt in het Indië van de VOC. Het woord is ontleend aan Portugees curral. Portugal was de eerste Europese koloniale macht in Zuidoost-Azië. In de loop van de 17e eeuw werd die rol grotendeels overgenomen door de Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Destijds was er veel contact tussen Nederlanders en Portugezen en bijgevolg veel taalcontact tussen het Nederlands en het Portugees. Via Nederlandse kolonisten heeft dit nieuwe leenwoord snel Afrika bereikt. Gespeld als crael komt het veelvuldig voor in het (Nederlandstalige) dagverhaal van Jan van Riebeeck, de VOC-functionaris die in 1652 bij Kaap de Goede Hoop een verversingspost stichtte.
Soo lieten mede op dato beginnen de crael met een slooth graven om de beesten snachs in te bergen […].
(Van Riebeeck, Dagverhaal, 1652-1662; citaat uit 1652)
Een reeks Nederlandse woorden – waaronder stoep, veld en dus ook kraal – is via het Afrikaans terechtgekomen in het Zuid-Afrikaans-Engels, de variant van het Engels die in Zuid-Afrika gesproken wordt. Oxford Dictionary geeft voor kraal 2 betekenissen:
• A traditional African village of huts, typically enclosed by a fence.
• An enclosure for cattle or sheep.
Referenties
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), lemma kraal3 (gepubliceerd in 1907).
J.M. Coetzee, Boyhood; Scenes from Provincial Life, 1997.
» Over Afrikaans en Engels dam.
» index
Geplaatst op 16 april 2014, gewijzigd op 11 januari 2018.
© de 5e Verdieping 2014-2018