Oppoppen bij Edith, Jerry en Van Dale
als paddenstoelen uit de grond schieten
‘Oppoppen, laat dat maar aan Edith over’
Zo luidde op 16 maart 2015 de kop van de column van AD-columnist Jerry Goossens. Zijn eerste zinnen:Oppoppen. Dat fraaie (4 p’s!) nieuwe, Nederlandse werkwoord popte de afgelopen dagen veelvuldig op uit de mond van de vrouw die het geconcipieerd heeft: Edith Schippers. Oppoppen, afgeleid van het Engelse to pop up, betekent zoveel als: onverwacht of plotseling tevoorschijn komen.
Helemaal nieuw was oppoppen niet: een jaar eerder was het al toegevoegd aan de Dikke Van Dale online, gedefinieerd als ‘tevoorschijn komen’, synoniem opduiken.
Het weblog Neerlandistiek.nl geeft een attestatie uit 2013: “Ze poppen overal op: huiskamerrestaurants” (Trouw, 23-03-2013).
Met behulp van Delpher krijg je zelfs een attestatie uit 1995: “Het op geheel onbewuste wijze veranderen van inkomende chaos in coherente gedachten en die in de stroom van het bewustzijn laten oppoppen, lijkt een typisch menselijke verworvenheid.” (Het Parool, 03-06-1995).Oppoppen is ontleend aan Engels (to) pop up ‘appear or occur suddenly’ (Oxford Dictionary).
We hadden er in het Nederlands ook opploppen van kunnen maken, van ploppen ‘het geluid ‘plop’ maken; plotseling tevoorschijn komen’.Waar Van Dale ‘tevoorschijn komen’ heeft, heeft Goossens ‘onverwacht of plotseling tevoorschijn komen’. Plotseling verenigt de aspecten ‘onverwacht’ (plotseling stond hij voor m’n neus, ineens, plotsklaps) en ‘snel’.¹ En iets kan wel langzaam tevoorschijn komen, maar niet langzaam oppoppen.
Oppoppen is een synoniem van opduiken en een hyponiem van tevoorschijn komen en verschijnen.
Referenties
Viorica Van der Roest, ‘Oppoppen?’, Neerlandistiek.nl, 26-03-2013.
» Algemeen Nederlands Woordenboek (ANW): het lemma oppoppen.
Geplaatst op 27 maart 2015, het laatst gewijzigd op 13 september 2024.
© de 5e Verdieping 2015-2024